Matejko, Jan
ur. 1836 Kraków, zm. 1893 Kraków

Malarstwa uczył się w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych kierowanej przez Stattlera i Łuszczkiewicza. Krótko przebywał w Monachium u Hermana Anschutza i w Wiedniu u Chrystiana Rubena. Od roku 1860 mieszkał w Krakowie, gdzie w roku 1873 objął dyrekcję Szkoły Sztuk Pięknych. Poznał pobieżnie Paryż, Konstantynopol i Włochy, które może najsilniej zaważyły na jego dojrzałej twórczości. Twórczość artysty dzieli się na dwa główne okresy: krótkotrwały, wczesny, do czasów wykonania w roku 1869 obrazu Unia lubelska, i dojrzały, ciągnący się przez lat z górą dwadzieścia, zakończony dopiero śmiercią Mistrza. W pierwszym okresie rozwijał tezy "historyzmu krytycznego". Zgodnie z faktami obarczał winą za rozbiory Polski stan szlachecki, w szczególności zaś magnaterię. W okresie drugim ukazywał historyczne zasługi królów, rycerstwa i szlacheckich wodzów. Nie zapomniał i wtedy o roli mieszczaństwa, o doli chłopa i jego udziale w walce o niepodległość. Obrazował Dzieje cywilizacji w Polsce, podkreślał znaczenie Uniwersytetu krakowskiego i humanizmu polskiego. Wskrzeszał dnie chwały Polski Jagiellonów, ulegając w pewnej mierze podszeptom konserwatywnych kręgów krakowskich. Głównym motorem jego sztuki była intencja krzepienia serc wizją niepodległej Polski, w czym przypominał go Sienkiewicz. Poczynając od roku 1862, w którym pojawił się Stańczyk, co kilka lat powstawały wielkie jak ściana obrazy historyczne, przeplatane tysiącami szkiców, mnóstwem kompozycji mniejszego formatu i portretów.
 

Obrazy zaginione podczas II wojny światowej: