Pronaszko, Zbigniew
ur. 1885 Derebczyn, zm. 1958 Kraków
Malarz, rzeźbiarz, scenograf, pedagog, członek ugrupowań Formiści i Zwornik. Brat malarza Andrzeja. Kształcił się w SSP w Kijowie, a następnie w krakowskiej ASP
w 1906-11 w pracowniach T.Axentowicza i J.Malczewskiego. Za namową
Malczewskiego odbył w 1910 podróż do Włoch i Francji, gdzie poznał sztukę
prymitywów włoskich oraz malarstwo Cezanne'a, Deraina, Braque'a i Modiglianiego.
W początkowym okresie twórczość jego pozostawała w nurcie poszukiwań
awangardowych, przede wszystkim opartych na umiarkowanym odłamie kubizmu.
Bardzo ważnym okresem dla kształtowania się jego sztuki były lata I wojny światowej przeżyte w Zakopanem. Zajmował się wówczas razem z bratem Andrzejem scenografią. Zaczął więcej rzeźbić. Zetknął się tam ze sztuką ludową, góralskimi świątkami i malowidłami na szkle, które swą formą i atmosferą emocjonalną wpłynęły na ruch formistyczny i jego program, których Pronaszkowie wraz z T.Czyżewskim byli współtwórcami. Po rozpadzie grupy Formistów w 1922 zwrócił się ku koloryzmowi. Dążył do syntezy kolorów, ograniczał barwy do kilku podstawowych, wydobywając z nich jednak wielkie bogactwo odcieni. Ulubione róże, czerwienie, fiolety, zielenie i czernie kładł szerokimi, szybkimi pociągnięciami pędzla. W ostatnim okresie twórczości rozjaśnił paletę, kontrastował duże płaszczyzny barwne. Uprawiał również malarstwo ścienne (plafony wawelskie), a jego osiągnięcia w dziedzinie rzeźby,
zwłaszcza pomnik Mickiewicza dla Wilna z 1922 r., są istotnym krokiem w
rozwoju tej gałęzi sztuki w Polsce. Był profesorem na Uniwersytecie im. Stefana Batorego w Wilnie oraz w Wolnej Szkole Malarstwa L.Mehoferowej i później ASP w Krakowie. |