Bacciarelli, Marceli ur. 16.02.1731 Rzym, zm. 05.01.1731 Warszawa

Kształcił się w Rzymie u Marca Benefiala. W 1750 wyjechał do Drezna z inicjatywy Karla H.Heinekena, inspektora Królewskiego Gabinetu Rycin i doradcy Augusta III w sprawach sztuki, by wraz z innymi artystami robić kopie rysunkowe najwybitniejszych dzieł Galerii dla sztycharzy z przeznaczeniem do specjalnego albumu. Malował tam portrety, uczył się sztycharstwa i sam udzielał lekcji. Uczennicą jego była m.in. Fryderyka Richter, później wybitna miniaturzystka, którą poślubił w 1755. W czasie wojny siedmioletniej, z końcem 1756, przyjechał wraz z dworem Augusta III do Warszawy. Nawiązał tam kontakt ze Stanisławem Augustem Poniatowskim, podówczas stolnikiem litewskim i innymi arystokratami, dla których wykonywał portrety. W 1763 nie przyjął proponowanego mu stanowiska profesora w organizującej się Akademii Sztuk Pięknych w Dreźnie i pozostał w Polsce. Od 1764 przebywał w Wiedniu na dworze Marii Teresy, malując portrety rodziny cesarskiej. Do Warszawy przyjechał ponownie i na stałe w 1766 już jako nadworny malarz króla Stanisława Augusta. Na polecenie króla opracowywał projekt organizacji akademii sztuk pięknych. Do jego realizacji nie doszło, powstała natomiast finansowana osobiście przez Stanisława Augusta malarnia na Zamku Warszawskim. Kształciło się w niej wielu artystów, a ponadto pełniła ona rolę pracowni usługowej dla monarchy. Wykonywano w niej m.in. repliki warsztatowe płócien kierownika atelier. Bacciarelli pełnił funkcje pierwszego nadwornego malarza oraz doradcy i pełnomocnika króla w sprawach artystycznych. Miał wpływ na dobór i zakup dzieł do galerii monarchy. W 1777 został mianowany kierownikiem trójosobowej Komisji Budowli Królewskich. W 1784 otrzymał tytuł Dyrektora Sztuk Pięknych, a w 1786 Generalnego Dyrektora Budowli. Jako nadworny malarz wyjeżdżał za granicę tylko raz w 1787 - do Włoch ze specjalnym zleceniem królewskim. Obok malarstwa portretowego wykonał na zamówienie króla wiele prac w zakresie malarstwa monumentalnego. Najpierw były to trzy dziś nam nie znane obrazy o tematyce mitologiczno-sielankowej dla Zamku Ujazdowskiego. Główne dzieła ozdobiły Zamek warszawski i Pałac Łazienkowski. Dla Zamku namalował: 1768-71 do Gabinetu Marmurowego 22 wizerunki królów polskich oraz wspólnie z Plerschem plafon Wieczność (albo Sława głosząca pamiętne czyny monarchów polskich) 1776-77 do Sypialni króla cztery supraporty (Rebeka i Eleazar, Estera mdlejąca przed Ahaswerem, Agar trzymająca syna na kolanach, Anioł wskazujący źródło Agarze) i do Dawnej Sali Audiencyjnej plafon Rozkwit sztuk, nauk, rolnictwa i handlu pod panowaniem Stanisława Augusta oraz cztery alegoryczne supraporty: Wiara, Sprawiedliwość, Rozsądek i Siła - personifikacje cnót dobrego władcy 1778-80 do Sali Balowej plafon Rozdział czterech żywiołów, czyli Jowisz wyprowadzający świat z chaosu 1781-86 do Sali Rycerskiej dziesięć portretów sławnych Polaków - wizerunki wodzów, przedstawicieli nauki i kultury z XVI i XVII w. i sześć wielkich kompozycji historycznych (Kazimierz Wielki słuchający próśb chłopów, Nadanie przywilejów Akademii Krakowskiej, Hołd pruski, Unia lubelska, Traktat Chocimski, Jan III Sobieski pod Wiedniem). W pałacu w Łazienkach namalował do Sali Salomona sześć kompozycji: na plafonie - Sen Salomona, na fasecie - Królowa Saba odwiedza Salomona, Sąd Salomona, Narada Salomona z królem Hiramem oraz na ścianach - Poświęcenie świątyni Jerozolimskiej przez Salomona i Ofiara Salomona 1793-95 do Rotundy cztery alegoryczne tonda: Męstwo, Sprawiedliwość, Łaskawość (Pokój) i Mądrość. Jako portrecista pracował nieprzerwanie przez całe życie. Grupa jego pierwszych wizerunków, rozsławionych za Augusta III w Dreźnie i Warszawie, należy jeszcze do epoki baroku. Główny dorobek związany jest z działalnością na dworze Stanisława Augusta. Portretował kilkakrotnie króla, osoby z jego rodziny i otoczenia (m.in. damy związane z dworem - Elżbietę Grabowską, Annę Teofilę Potocką, Helenę Radziwiłłową, Katarzynę Thomatis, Annę Dorotę Biron, Marię Duhamel i jej córkę Julię oraz innych przedstawicieli magnaterii (m.in. marszałka w.kor. Stanisława Lubomirskiego i bpa Kajetana Sołtyka). Pozostawił kilka autoportretów. Po abdykacji w 1795 i wyjeździe króla do Grodna Bacciarelli pracował nadal dla niego wykonując repliki swoich obrazów i nowe portrety oraz szkice do kompozycji Andromeda, Cincinatus i Księżniczka egipska. Opiekował się mieniem artystycznym monarchy i pilnował jego spraw finansowych aż do chwili przekazania majątku zmarłego w 1798 r. króla ks. Józefowi Poniatowskiemu. Miał nadzór nad konserwacją Zamku i zespołu Łazienek. W 1796 sporządził dokładny katalog Galerii Królewskiej. Po śmierci króla Bacciarelli pracował dla różnych zleceniodawców m.in. Joachima Chreptowicza, wykonując dlań portrety oraz obrazy religijne dla kaplicy w Szczorsach. Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego powołano go w 1808 na członka Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Namalował wówczas dla Towarzystwa portrety księcia warszawskiego Fryderyka Augusta I i jego żony, wizerunki członków senatu, a w latach 1809-11 obraz Nadanie konstytucji Księstwu Warszawskiemu. W 1810 namalował dla katedry warszawskiej obraz Madonna z Dzieciątkiem, św. Janem Chrzcicielem i św. Stanisławem na miejsce wywiezionego przez Napoleona dzieła Palmy mł. Wykonał też pośmiertny portret księcia Józefa, który stał się wzorem dla innych artystów. Pod koniec życia w 1817 r. mianowany został za zasługi dla sztuki polskiej honorowym dziekanem Wydziału Nauk i Sztuk Pięknych w nowo otwartym Uniwersytecie Warszawskim. Był członkiem honorowym kilku Akademii: od 1766 w Dreźnie, a od 1787 lub później w Wiedniu, Wenecji, Bolonii, Rzymie i Berlinie.

Obrazy zaginione podczas II wojny światowej: